5 marca 2023 roku, na terenie obiektu turystycznego „Skałki” Nadleśnictwa Przysucha odbył się „XI Bieg Pamięci Żołnierzy Wyklętych”.

Organizatorami biegu było Nadleśnictwo Przysucha, Światowy Związek Żołnierzy AK Koło Przysucha oraz Stowarzyszenie Ułanów im. Oddziału Wydzielonego Wojska Polskiego mjr. Hubala. Główną ideą wydarzenia było upamiętnienie żołnierzy podziemia niepodległościowego, walczących po II wojnie światowej o wolną i niepodległą Polskę, przeciwko narzucanej siłą władzy komunistycznej. Bieg to jedna z form obchodów Narodowego Dnia Żołnierzy Wyklętych, ustanowionego przez Sejm RP w 2011 roku dla upamiętnienia bohaterów, których w powojennej historii naszego kraju starano się wymazać z pamięci i dopiero teraz  odbierają zasłużoną chwałę od całej naszej wspólnoty narodowej.

Pierwszym punktem obchodów były uroczystości zorganizowane 1 marca br. przez lokalne środowiska patriotyczne, w które również włączyli się organizatorzy biegu.

Zaproszenie do wzięcia udziału w Biegu Tropem Wilczym skierowane zostało do lokalnej społeczności, szkół, służb mundurowych oraz jednostek wojskowych współpracujących z nadleśnictwem.

Ze startu wspólnego, na 3,5-kilometrową trasę wybiegło 110 zawodników w różnym wieku, wśród nich rodziny z dziećmi, przedstawiciele służb mundurowych, szkół o profilu wojskowym, harcerze oraz mieszkańcy Przysuchy i okolic. Najmłodsi uczestnicy dzielnie pokonali trasę dedykowaną tylko dla nich.

Nadleśniczy Nadleśnictwa Przysucha wyraził wdzięczność i słowa uznania wszystkim uczestnikom i zaproszonym gościom za udział w wydarzeniu i uczczenie pamięci Żołnierzy Wyklętych. W imieniu gości głos zabrali: Krzysztof Wochniak przewodniczący Rady Powiatu Przysuskiego oraz Mirosław Pierzchała przewodniczący Rady Gminy i Miasta Przysucha.

Każdy sportowiec za udział otrzymał pamiątkowy medal z logo biegu. Imprezie towarzyszyły wystawy stoisk promocyjnych i edukacyjnych, przygotowane przez pracowników Aresztu Śledczego w Radomiu, Stowarzyszenie Ułanów im. Oddziału Wydzielonego Wojska Polskiego mjr. Hubala, Światowy Związek Żołnierzy AK Koło Przysucha, Nadleśnictwo Przysucha, Punkt Przedszkolny z Jelni, Koło Gospodyń Wiejskich z Wichrowego Wzgórza w Jakubowie.

Nad bezpieczeństwem zebranych czuwała służba medyczna, policja i druhowie z OSP w Przysusze.

Każdy z uczestników mógł skorzystać z ciepłego posiłku, gorących napoi serwowanych przez członkinie kół gospodyń lub samodzielnie upiec kiełbasę na ognisku.

W trakcie imprezy została przeprowadzona charytatywna zbiórka pieniędzy na pomoc w leczenia chorego na dziecięce porażenie chłopca.

Zwieńczeniem wydarzenia była uroczystość przyjęcia w szeregi Światowego Związku Żołnierzy AK Koło Przysucha nowego członka. Został nim st. chorąży szt. rezerwy Krzysztof Koselski.

Trochę historii…

Na terenie Nadleśnictwa Przysucha, najbardziej znanym, działającym Żołnierzem Wyklętym był słynny Aleksander Młyński ps. „Drągal”. Przynajmniej kilkakrotnie on i jego podkomendni przebywali w pobliskich wsiach  i okalających lasach. W nocy z dnia 20/21 grudnia 1948 r. w Odrzywole zginął w potyczce z MO żołnierz „Drągala” Jan Gregorczyk „Jastrząb”. Sam „Drągal” poniósł śmierć w wyniku zdrady 25 sierpnia 1950 r. w Kolonii Wawrzyszów, niedaleko Wolanowa. Do 1947 r. w okolicy operowały oddziały Narodowych Sił Zbrojnych, między innymi grupa „Dziedzica”. W powiecie opoczyńskim działał oddział Akcji Specjalnej NSZ, którego dowódcą był Stanisław Witecki „Wicher”. Już w czasie okupacji niemieckiej należał on do Narodowych Sił Zbrojnych. Po zakończeniu wojny, zagrożony zdekonspirowaniem  i aresztowaniem zbiegł z ludźmi do lasu.

Kolejnym oddziałem, który przebywał na naszych terenach, był oddział Związku Zbrojnej Konspiracji Tadeusza Zielińskiego „Igły”. Oddział ten  głównie operował w lasach radomskich i w okolicy Iłży, ale w sierpniu 1947 roku stoczył potyczkę z grupą operacyjną UB na szosie Ossa-Poświętne. 24 czerwca 1948 r. „Igła” został postrzelony przez zdrajcę i nie chcąc się dostać w ręce UB „rozerwał się” granatem.

Ostatnim oddziałem podziemia niepodległościowego w naszych stronach był oddział NSZ utworzony przez Mariana Michalskiego „Drągal II” z Przystałowic Małych. Do czasu ujawnienia się w 1947 r. oddział Michalskiego przeprowadził kilka akcji wymierzonych w funkcjonariuszy PPR i na posterunki MO. W 1949 r. Michalski ponownie reaktywował oddział. Działania formacji były podobne jak do 1947 r., ale rozszerzone o mały sabotaż. Oddział składał się z mieszkańców Przystałowic Małych, Kadzi i Odrzywołu. Do jego rozpracowania, władze komunistyczne powołały specjalną grupę operacyjną złożoną z pracowników UB i żołnierzy KBW. Siedzibą grupy był Odrzywół.

15 października 1951 r. – komunistyczne siły bezpieczeństwa i wojska dokonały obławy na miejscowość Kadź, celem likwidacji ugrupowania „Drągala II”. Do tej bezpośredniej akcji użyto następujących sił: 20 UB-owców, 20 milicjantów, 250 żołnierzy KBW, 15 samochodów ciężarowych, 2 samochody osobowe, 2 psy śledcze, 3 psy obronne. Komunistyczne siły bezpieczeństwa jeszcze przez kilka miesięcy po owej akcji stacjonowały w Kadzi. W wyniku tej swoistej pacyfikacji Kadzi został zabity członek oddziału „Drągala II”: Stanisław Stolarek, pochodzący z Kadzi. Pozostałych jego uczestników i współpracowników aresztowano i skazano w tzw. pokazowych procesach sądowych. Procesy pokazowe członków antykomunistycznego podziemia były esencją nienawiści, zakłamania i propagandy władz PRL wobec tych, którzy sprzeciwiali się prosowieckiemu porządkowi w Polsce. Pod hasłem tzw. band dywersyjnych czy rabunkowo-terrorystycznych sądzono byłych członków AK i ich następców. Pozbawieni możliwości obrony, fałszywie oskarżani o zdradę – byli skazywani na śmierć lub długoletnie więzienie. Pamięć o nich na wiele lat wymazano z oficjalnej historii. Procesy takie miały też na celu zastraszenie miejscowej ludności, aby w przyszłości jej przedstawiciele nie podejmowali żadnych działań przeciwko tzw. władzy ludowej.

21-23.04.1952 r. doszło do jednego z takich pokazowych procesów, podczas którego „sądzono” przedstawicieli ugrupowania „Drągala II”. Zorganizował go tzw. WSR w Kielcach na sesji wyjazdowej w Odrzywole. […] W wyniku tego pokazowego procesu wydano wyroki odnoszące się do następujących osób z ugrupowania „Drągala II”:

1. Stanisława Kłosińskiego – skazano go na karę śmierci (pochodził z Kadzi, aresztowany 15.10.1951 r., wyrok wykonano prawdopodobnie 06.09.1952 r.).

2. Juliana Michalskiego, ps. „Pietrek – również został skazany na karę śmierci (pochodził z Przystałowic Dużych, brat Mariana, aresztowany 15.10.1951 r., wyrok wykonano 06.09.1952 r.).

3. Józefa Pełki – otrzymał karę 12 lat więzienia (pochodził z Kadzi, aresztowany 15.10.1951 r.).

4. Tadeusza Krawczyka – skazano go na 8 lat więzienia (pochodził z Kadzi, aresztowany 24.11.1951 r.).

5. Wacława Dąbrowskiego – zasądzono mu 6 lat pobytu w więzieniu (pochodził z Przystałowic Dużych, aresztowany 15.10.1951 r.).

6. Leona Bystrzejewskiego – otrzymał wyrok 15 lat więzienia (pochodził z Odrzywołu, aresztowany 15.10.1951 r.).

Z kolei Marianowi Michalskiemu, ps. „Drągal II”, „Olek” – który pochodził z Przystałowic Dużych, udało się uniknąć aresztowania w dniu 15.10.1951 r. Próbował odtworzyć organizację w Warszawie. O jego działalności zaczęło być także głośno w okolicach stolicy. Został ujęty przez UB 07.04.1952 r. w Warszawie. Przebywał w więzieniu mokotowskim. WSR w Warszawie w dniu 30.01. (lub 20.02.) 1953 skazał go na karę śmierci. Został stracony 22.08.1953 r. Podczas tego samego posiedzenia WSR w Warszawie został skazany na 15 lat więzienia Tadeusz Michalski, brat Mariana

W innych procesach zostali skazani:

1. Stanisław Biernat – 8 lat (pochodził z Kadzi, aresztowany 28.12.1951 r.), wyrok wydany został w dniu 09.05.1952 r.  przez WSR w Kielcach na sesji wyjazdowej w Radomiu.

2. Antoni Michalski – 3 lata więzienia, (pochodził z Przystałowic Dużych, brat Mariana, aresztowany 15.10.1951 r.).

3. Stanisław Gawroński – 8 lat więzienia (pochodził z Warszawy, aresztowany 29.10.1954 r., skazany przez WSR w Warszawie w dniu 21.03.1953 r.).

4. Władysław Majewski – 12 lat więzienia (pochodził z Warszawy, był również członkiem WiN-u).

Inne osoby, przynależące do ugrupowania „Drągala II” lub będące jego współpracownikami – zostały skazane na kary więzienia: od 10 lat do 1 roku. [źródło: Strona Internetowa Parafii św. Macieja Apostoła w Klwowie]